İsveçli yönetmen Ruben Östlund’un Force Majeure‘yi (Turist) çekme fikrinin iki ilham kaynağı varmış. Birincisi, dünyanın tuzukuru halklarından diyebileceğimiz İsveçlilerin gezegenin farklı köşelerinde kendilerini kaptırdıkları birbirine benzeyen turistlik halleri, ki Force Majeure‘nin başı ve sonundaki fotoğraf çekimi sahnesi başlı başına bu absürtlüğü ortaya koymaya yetiyor. Diğeri de, gemi kazalarının meşhur repliği “Önce kadınlar ve çocuklar”ın, gerçekte hiçbir kaza ve felaket anında doğru dürüst uygulanmadığı, önce hep kaptanların, erkeklerin, en güçlülerin kendilerini kurtardığını gösteren bir araştırma.
Force Majeure‘de olan da bu. Tatlı tatlı, mutlu mesut bir tatil yapan İsveçli aile, sağlıklı, iyi para kazanan genç anne baba ve iki çocukları, Fransa’ya Alpler’de kaymaya gitmişler. Çok güzel fotoğraflar veriyorlar, kıyafetleri de çok yakışıyor. Bu da hallerinden memnun olmaları için yetiyor da artıyor bile. Bir gün, tepedeki restoranda yemek yerken, bir çığın düşüşünü izliyorlar, herkesle birlikte. Baba Tomas, ailesini sakinleştirmeye çalışıyor önce, “Kontrollü bu çığ” diyor. Ama çığ düşmeye ve büyümeye devam ediyor, kardan kalkan duman her yanı kaplıyor. Korkularını kontrol edemeyen çocukların çığlıkları, masalarından kalkarak restoranı terk eden diğer restoran müşterileri arasında, Tomas’ı bir anda çoluğunu çocuğunu bırakıp koşarak uzaklaşırken görüyoruz. Dakikalar bile sürmüyor, çığın bitip, dumanın kalkması. Tomas masaya dönüyor ama, her şeyin eskisi gibi devam etmesi mümkün mü?
Önceki filmi Play‘da (Oyun) ülkesinde ırkçılık ve sınıfsal ayrımcılığın şiddetini ortaya koyan Östlund, karakterlerini kendiyle yüzleştirmeyi seviyor, öteden beri. Force Majeure‘nin Tomas’ı da, inkar etse de, kendi de kendisinden beklemese de, şaşırsa da, kahrolsa da, ya da ancak böyle davranarak paçayı sıyıracağını düşünse de, geri alamadığı, üstünü karla örtemediği bir şey var, o da ailesini bırakıp kaçtığı. Bir erkeğin bu bencil hareketiyle nasıl baş edeceği, Östlund’un son filminde yanıtını aradığı soru. İnkar, bahane arama, kendine acındırma, abartılı pişmanlık gösterileri, her biri kaçamak arayışından başka bir şey olmayan çeşitli hamlelerini, en duygusal ve en komik anlarıyla bir araya getirmek başarısı Force Majeure‘ye ait. Komik bir film, birçok sahnesiyle, Tomas’ın büyük başarısızlığı komik çünkü ve aynı anda çok dramatik, karısı Ebba’nın çektiği acı, çocukların anne babaları arasındaki gerilimi hissetmesi, yardım etmeye çalışan arkadaşlarıyla.
Özellikle filmin kaderini belirleyen çığ sahnesinin etkileyiciliği, kolay kolay göz önünden gidecek gibi değil. Uzun diyaloglarla süren hesaplaşma sahnelerindeki tiyatral atmosfer, tek tek her taşın anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde dizildiği manzaranın başarısında epey rol oynuyor.
Çoğu zaman söken erkek numaraları, inkar ve kendine acındırmayla üste çıkmak gibi, o kadar şeffafça yansıtılıyor ki, Ebba kocasına inanmak istese dahi seyirci kanmaya meyyal değil. Tomas karda kaçıyor ama tabii ki izini belli ediyor. Her karesi çok zekice tasarlanmış ve sadece zor anlarda sorumluluğundan kaçan bir adam değil, ilişkinin ve hayatın birçok anında yeterli olgunluğu göstermemiş erkeklerden biri oluşu, Tomas’ı kimseye o kadar da uzak kılmıyor. “Belki de çığın dışında kalıp çocuklarına yardım etmeyi düşündün, uçakta da ‘oksijen maskesini önce kendinize sonra çocuğunuza takın’ derler ya…” gibi bahaneler uyduran arkadaşı gibi, ortada erkekliğe dair bir sorun olduğunu ve Tomas’ın bütün bir erkek cinsi adına kurtarılmaya ihtiyacı olduğunu hissettiriyor. Sonunda da, ancak bir kahramanlık duygusuyla Tomas’ı ailesine yeniden döndürüp kabul ettiriyor. Sorunları kara gömerek, herkes ilişkinin ne istediğini çözüp ona göre mevzi almış gibi. Bu, sorgulamaktan vazgeçmeyen ama ironiyi de sonuna kadar hiç elden bırakmayan üslubu, filmi oldukça yeni kılıyor özetle. Cüreti, önceki filmleri gibi Östlund’un son filmi Force Majeure‘yi de dikkat çekici kılan yanlarından biri.
Çağdaş Günerbüyük